جعبه آتش‌نشانی یا فایرباکس (Fire Box)، یکی از مهم‌ترین و در عین حال در دسترس‌ترین تجهیزات اطفای حریق اولیه در ساختمان‌های مسکونی، اداری، تجاری و صنعتی است. این تجهیزات معمولا شامل یک شیلنگ تحت فشار، قرقره، شیر فلکه و نازل است و به‌عنوان اولین عامل دفاعی در برابر حریق‌های در حال گسترش عمل می‌کند. کارایی این ابزار قدرتمند، ارتباط مستقیمی با دانش و مهارت کاربر در استفاده صحیح از آن در لحظات بحرانی دارد. عدم آگاهی از روش استفاده یا نادیده گرفتن پروتکل‌های ایمنی، کمکی به مهار آتش نمی‌کند و می‌تواند منجر به تشدید بحران و به خطر افتادن جان افراد شود.
نحوه صحیح استفاده از فایرباکس در مواقع اضطراری
مواجهه با آتش، وضعیتی پرتنش و نیازمند تصمیم‌گیری سریع است. موفقیت در استفاده از فایرباکس به حفظ خونسردی و پیروی دقیق از یک پروتکل مشخص بستگی دارد. نکته مهم این است که فایرباکس برای مهار آتش‌سوزی در مراحل اولیه (Incipient Stage) طراحی شده است. اگر حریق از کنترل خارج شده، دود غلیظی فضا را پر کرده یا مسیرهای خروج شما در معرض خطر است، فوراً محل را ترک کرده و با آتش‌نشانی (سامانه ۱۲۵) تماس بگیرید.
اولین گام پس از مشاهده حریق، ارزیابی سریع موقعیت است. قبل از هر اقدامی، با صدای بلند دیگران را از وقوع آتش‌سوزی مطلع سازید و همزمان با حرکت به سمت نزدیک‌ترین فایرباکس، مسیر خروج ایمن خود را شناسایی کنید. هرگز خود را در موقعیتی قرار ندهید که آتش بین شما و درب خروج قرار گیرد. پس از رسیدن به جعبه آتش‌نشانی، درب آن را باز کنید.
پس از باز کردن درب، باید شیلنگ را به سمت کانون حریق هدایت کنید. نکته کلیدی در این مرحله، باز کردن کامل شیلنگ از روی قرقره است. از کشیدن شیلنگ به‌صورت نیمه‌باز جداً خودداری کنید؛ زیرا پیچ‌خوردگی در طول شیلنگ باعث افت شدید فشار و اختلال در جریان یکنواخت آب می‌شود. شیلنگ را به‌طور کامل روی زمین پهن کرده، آن را به سمت آتش بکشید و فاصله ایمن خود را (معمولاً بین ۳ تا ۵ متر بسته به شدت آتش) حفظ کنید.
پس از اطمینان از باز بودن کامل شیلنگ و عدم وجود هرگونه مانع در مسیر آن، به سمت شیر فلکه اصلی که معمولاً در داخل یا کنار جعبه قرار دارد، بروید. شیر را با چرخاندن در خلاف جهت عقربه‌های ساعت، به‌آرامی و به‌طور کامل باز کنید.
اکنون آب با فشار در شیلنگ جریان دارد. نازل را محکم با دو دست بگیرید؛ یک دست بدنه نازل و دست دیگر اهرم یا شیر آن را کنترل می‌کند. با یک وضعیت بدنی پایدار، خود را برای فشار ناشی از خروج آب آماده کنید. جریان آب را با فشار دادن اهرم نازل برقرار کرده و آن را مستقیماً به قاعده و پایه آتش نشانه‌گیری کنید. حرکت آب باید به‌صورت جارویی و آرام از یک سمت پایه آتش به سمت دیگر باشد تا منبع سوخت را خنک کرده و از رسیدن اکسیژن به آن جلوگیری کند. این عمل را تا زمان خاموش شدن کامل آتش ادامه دهید و حتی پس از آن نیز برای چند لحظه به خنک کردن مواد سوختنی ادامه دهید تا از شعله‌ور شدن مجدد آن‌ها جلوگیری شود.
نکات ایمنی و نگهداری دوره ای از فایرباکس
یک فایرباکس تنها در صورتی قابل اتکا است که به‌درستی نگهداری شده و در زمان استفاده، نکات ایمنی آن رعایت شود. غفلت از این بخش، تمام تلاش‌ها برای آمادگی در برابر حریق را بی‌اثر می‌سازد. مهم‌ترین نکته ایمنی، شناخت محدودیت‌های فایرباکس است. از آنجایی که عامل اطفاکننده در اکثر فایرباکس‌ها آب است، هرگز و تحت هیچ شرایطی از آن برای اطفای حریق‌های ناشی از تجهیزات الکتریکی (کلاس C) یا مایعات و گازهای قابل اشتعال (کلاس B) استفاده نکنید.
آب هادی الکتریسیته است و استفاده از آن بر روی وسایل برقی می‌تواند منجر به برق‌گرفتگی شدید شود. همچنین، پاشیدن آب بر روی روغن‌های داغ یا مایعات قابل اشتعال، باعث پاشش و گسترش سریع آتش خواهد شد. پس از اتمام عملیات اطفا، شیر فلکه اصلی را ببندید، فشار آب باقی‌مانده در شیلنگ را با باز نگه داشتن نازل تخلیه کرده و سپس تجهیزات را برای سرویس و شارژ مجدد به مسئول مربوطه تحویل دهید.
نگهداری از فایرباکس نیز یک فرایند مستمر و تخصصی است که باید در دو سطح بازرسی‌های دوره‌ای و سرویس سالیانه انجام شود.
بازرسی‌های ماهانه: این بازرسی توسط مدیر ساختمان یا مسئول ایمنی قابل انجام است. فایرباکس باید به‌راحتی قابل مشاهده و دسترسی باشد و هیچ مانعی در مقابل آن وجود نداشته باشد. پلمب و قفل درب باید سالم بوده و دستورالعمل استفاده به‌وضوح قابل رویت باشد. فشارسنج یا مانومتر (در صورت وجود) باید بررسی شود تا فشار آب در محدوده سبز و استاندارد قرار داشته باشد. بدنه شیلنگ نیز باید به‌صورت چشمی از نظر عدم وجود ترک، پوسیدگی یا آسیب‌های فیزیکی بررسی گردد.
سرویس سالیانه تخصصی: این سرویس باید الزاماً توسط شرکت‌های معتبر و تکنسین‌های مجاز (مانند کارشناسان فنی شرکت فایرباکس مزینانی) انجام شود. در این فرایند، شیلنگ به‌طور کامل از قرقره باز شده و تحت آزمون فشار هیدرواستاتیک قرار می‌گیرد تا از مقاومت آن در برابر فشار کاری اطمینان حاصل شود. تمامی اتصالات، کوپلینگ‌ها و واشرها بررسی و در صورت نیاز تعویض می‌گردند. عملکرد شیر فلکه و نازل تست شده و از روان بودن و عدم نشتی آن‌ها اطمینان حاصل می‌شود. در نهایت، پس از جمع‌آوری صحیح شیلنگ بر روی قرقره، جعبه مجدداً پلمب شده و برچسب سرویس با ذکر تاریخ بر روی آن نصب می‌گردد.
باید تأکید کرد که جعبه آتش‌نشانی یا فایرباکس، ابزاری قدرتمند و تخصصی است که می‌تواند مرز میان یک حادثه جزئی و یک فاجعه گسترده را مشخص کند. همان‌طور که در این مقاله تشریح کردیم، اثربخشی فایرباکس به دو عامل اساسی وابسته است؛ دانش فنی برای استفاده صحیح و به‌موقع در شرایط اضطراری و تعهد به نگهداری دقیق و پیشگیرانه. نادیده گرفتن هر یک از این دو جنبه، عملا فایرباکس را به یک وسیله تزیینی و غیرقابل اتکا تبدیل می‌کند. جهت دریافت مشاوره‌های تخصصی و جامع، با ما در تماس باشید.
